توضیحی مختصر در مورد اساس کاربرد لیزر در بیماری‌های پوستی

اولین بار مفاهیم مربوط به لیزر در سال 1917 توسط آلبرت انیشتین مطرح و اولین دستگاه لیزر در زمینه پزشکی توسط دکتر گلدمن، متخصص پوست در جهت درمان تاتو به کار گرفته شد.

گفتگوی پزشکی این هفته در خصوص لیزر درمانی است که با دکتر علیرضا یوسفی، جراح و متخصص پوست و عضو هیات علمی دانشگاه انجام شد.

لیزر چیست؟

همانطور که می‌دانید یک ماده از ذرات ریزی به نام اتم ساخته شده است و هر اتم دارای یک هسته مرکزی و ذراتی به نام الکترون می‌باشد که در اطراف هسته مرکزی بر روی مدارهایی مشغول به چرخش هستند. اگر الکترونها را با وسیله‌ای تحریک کنیم زمانی که این الکترونها می‌خواهند به مدار اولیه خود برگردند انرژی تحریکی خود را به صورت یک موج نور با یک طول موج ثابت آزاد می‌کنند. حال با توجه به آنکه یک ماده از میلیونها اتم ساخته شده، می‌توان تصور کرد میلیون‌ها موج نور در کنار هم، همزمان موازی، در یک جهت تولید می‌گردد که به آن موج لیزر گفته می‌شود.

مکانیسم تاثیرگذاری لیزر در بافتها چگونه است و فایده آن چیست؟

از آنجا که اشعه لیزر طول موج خاصی دارد، انرژی آن به صورت اختصاصی توسط سلولها و بافتهای مشخصی جذب می‌شود به دنبال آن انرژی لیزر در بافت تبدیل به انرژی گرمایی شده، بافت را داغ و نهایتاً تخریب می‌کند. از آنجایی که بافتهای سالم مجاور به این طول موج حساس نیستند آن را زیاد جذب نکرده و در نتیجه زیاد داغ نمی‌شوند. بنابراین آسیب نیز نمی‌بینند. به این شکل با انتخاب لیزر با طول موج مناسب و سازگار با ویژگی‌های بافت هدف، می‌توان ضایعه مورد نظر را تخریب کرد بدون آنکه آسیب زیادی به بافت‌های سالم مجاور آن وارد شود. پیشرفت‌های صورت گرفته در زمینه لیزر در رشته‌های مختلف پزشکی نظیر بیماری‌ها و جراحی‌های پوستی، چشم پزشکی، جراحی‌های زنان، گوش و حلق و بینی بیانگر اهمیت استفاده از لیزر می‌باشد.

کاربردهای لیزر در بیماری‌های پوستی و زیبایی را توضیح دهید.

امروزه، لیزرهای متنوعی جهت درمان بیماریهای پوستی وجود دارد اما همه آنها از طریق یکی از مکانیسم‌های اصلی زیر عمل می‌کند.

1- جذب انرژی لیزر توسط پروتئین موجود در گلبول‌های قرمز خون: معمولاً از این لیزرها در درمان ضایعات عروقی چه از نوع مادرزادی و چه اکتسابی استفاده می‌شود. لیزر PDL که باعث تخریب عروق می‌شود از این نمونه می‌باشد. گفتنی است از این لیزرها به طور ثانویه در درمان زگیل و ترکهای پوستی ناشی از چاقی یا حاملگی نیز استفاده می‌گردد. 2- جذب انرژی توسط رنگدانه موحود در سلولهای رنگدانه ساز پوستی: اغلب از این نوع لیزرها در جهت درمان لکه‌ها و خال‌های قهوه‌ای مادرزادی یا اکتسابی پوستی استفاده می‌گردد. 3- جذب انرژی توسط رنگدانه‌هایی که از خارج وارد پوست می‌شود: نظیر خالکوبی‌های زیبایی یا خالکوبی‌های تصادفی.4- جذب انرژی توسط رنگدانه موجود در ساقه مو: در این گروه، لیزرهایی با طول موح بلند وجود دارند که از آنها در درمان مواهای زائد یا ناخواسته بدن و صورت استفاده می‌شود. 5- جذب انرژی توسط ملکول‌های آب موجود در بافت پوست: از آنجایی که آب در کل بافت پوست وجود دارد این لیزرها باعث تخریب غیراختصاصی، کاملاً سطحی و کنترل شده در پوست می‌شوند به نحوی که موجب ایجاد یک زخم کاملاً سطحی در پوست می گردند در حالی که آسیب به بافتهای عمقی تر که جهت ترمیم مورد نیاز است حداقل می‌باشد. پس از ایجاد زخم، مکانیسم های ترمیمی ذاتی پوست شروع به فعالیت کرده و پوششی نو جایگزین پوست آسیب دیده قبلی می گردد، از این گروه عمدتاً در درمان چین و چروک‌های پوستی، جای زخم‌های برجسته، جای زخم‌های فرو رفته، جوشگاه‌ها و ... استفاده می‌شود.

آیا لیزرها عوارض هم دارند؟

لیزر نیز مانند دیگر تکنیک‌های به کار گرفته شده در پزشکی عوارضی دارد که با انتخاب صحیح قبل بیمار، مراقبت‌های صحیح و پس از لیزر، انتخاب صحیح دستگاه لیزر و پارامترهای آن، همچنین انجام آن توسط فرد متخصص این عوارض به حداقل می‌رسد. درد، التهاب و قرمزی، عفونت، ایجاد جوشگاه محل زخم، لکه‌های تیره و روشن بر روی پوست از جمله عوارض لیزرها است.

آیا در حین حاملگی می‌توان از لیزرهای پوستی استفاده کرد؟

پرتوهای لیزرهای پوستی که در لایه سطحی پوست جذب می شوند. توانایی نفوذ به ارگانهای داخلی و عمقی را ندارند، لذا از این لیزرها در صورت لزوم می توان در حین حاملگی بدون ریسک آسیب به جنین استفاده نمود.

از چه نوع لیزری می توان جهت درمان بیماریهای پوستی استفاده کرد؟

در حال حاضر، انواع زیادی از دستگاه‌های لیزر در بازار موجود است و دستگاه‌های جدیدتر با تکنولوژی پیشرفته‌تر در جهت افزایش میزان تاثیر و کاهش عوارض آن در حال ورود به عرصه پزشکی می‌باشند. لازم به ذکر است یک نوع دستگاه لیزر نمی‌تواند تمام انواع بیماریهای پوستی را درمان کند. هر بیمار بنا به شرایط زمینه‌ای خاص نوع ضایعه، عمق ضایعه و شرایط خاص پوستی خود نیاز به نوع خاصی از دستگاه لیزر و تنظیمات ویژه پارامترهای دستگاه نظیر میزان انرژی، طول موج و زمان تابش انرژی دارد تا بیشترین میزان تاثیر همراه با حداقل عوارض به دست آید.